Misteriozna sila zvana Tamna energija, koja utiče na širenje univerzuma, mogla bi tokom vremena da se mijenja, otkrili su naučnici.
Ovo otkriće, iako još u ranoj fazi, u suprotnosti je sa aktuelnom teorijom Alberta Ajnštajna.
Potrebno je više podataka da bi ti rezultati bili potvrđeni, ali među naučnicima koji učestvuju u istraživanju uzbuđenje raste.
Neki vjeruju da su na ivici jednog od najvećih astronomskih otkrića u čitavoj generaciji, a koje bi moglo da navede na suštinsko preispitivanje našeg viđenja univerzuma, u šta spada čak i sama priroda prostora i vremena.
Čak i neki od najopreznijih i najcjenjenijih istraživača koji su učestvovali u istraživanju, poput profesora Ofera Lahava, sa Univerzitetskog koledža u Londonu, oduševljeni su sve većom količinom dokaza.
„Ovo je dramatičan trenutak“, rekao je on za BBC.
„Mogli bismo da budemo svjedoci promjene paradigme u našem razumijevanju univerzuma.“
Otkriće Tamne energije iz 1998. bilo je samo po sebi šokantno.
Sve do tada stav je bio da će se posle Velikog praska, koji je stvorio univerzum, njegovo širenje usporiti pod dejstvom sile gravitacije.
Ali opservacije američkih i australijskih naučnika pokazale su da se širenje zapravo ubrzava.
Nisu imali predstavu koja pokretačka sila stoji iza toga toga, tako da su joj dali ime koje označava njihovo odsustvo razumijevanja – Tamna energija.
Iako ne znamo šta je Tamna energija – ona je jedna od najvećih misterija u nauci – astronomi mogu da je izmjere, kao i to da li se ona mijenja, posmatrajući ubrzanje galaksija jednih od drugih u različitim tačkama u istoriji univerzuma.
Osmišljeno je nekoliko eksperimenata kako bi se pronašli odgovori.
Među njima i Spektroskopski instrument za Tamnu energiju (DESI) u Nacionalnoj opservatoriji Kit Pik kod Tusona, u američkoj saveznoj državi Arizoni.
On se sastoji od 5.000 optičkih kablova i svaki kontroliše teleskop koji skenira galaksije pri velikim brzinama.
Prošle godine, kad su istraživači DESI-ja pronašli nagovještaje da se sila koju vrši tamna energija tokom vremena mijenja, mnogi naučnici su pomislili da je to „mrlja“ u podacima koja će vremenom nestati.
Umjesto toga, godinu dana kasnije, ta mrlja je samo rasla.
„Dokazi su sada jači nego što su bili“, kaže profesor Sešadri Nadatur sa Univerztiteta u Portsmutu.
„Izveli smo mnoge dodatne testove, upoređujući ih sa prvom godinom, i posle njih smo postali sve sigurniji da na rezultate ne utiče neki nepoznati efekat u podacima koje nismo uzeli u obzir“, kaže on.
„Neobični“ rezultati
Podaci još nisu prešli prag koji bi ih opisao kao „otkriće“, ali su naveli mnoge astronome da obrate pažnju, poput Ketrin Hejmans, astronomkinje sa Univerziteta u Edinburgu.
„Čini se da je Tamna energija još neobičnija nego što smo mislili“, kaže Hejmans za BBC njuz.
„Podaci su 2024. bili prilično novi, niko nije bio baš sasvim siguran u njih i ljudi su mislili da mora da se uradi još mnogo toga.
„Ali sada ima više podataka i mnogo detaljnih analiza naučne zajednice, i, iako još uvijek postoje šanse da bi tj ‘mrlja’ mogla da nestane, postoji i mogućnost da se približavamo veoma velikom otkriću.“
Šta, dakle, izaziva ovu varijaciju?
„Niko ne zna“, veselo priznaje profesor Lahav.
„Ako je ovaj novi rezultat tačan, onda moramo da pronađemo mehanizam koji izaziva tu varijaciju, a to bi moglo da podrazumijeva potpuno novu teoriju, zbog čega je sve ovo toliko uzbudljivo.“
DESI će u naredne dvije godine nastaviti da sakuplja još podataka, sa planovima da se izmjeri otprilike 50 miliona galaksija i drugih jarkih objekata, a u pokušaju da se otkrije da li su ove opservacije nedvosmisleno tačne.
„Trenutno dopuštamo univerzumu da nam sam kaže kako to funkcioniše, a on nam možda govori da je komplikovanije nego što smo mislili“, rekao je Andrej Čučeu, postdoktorski istraživač iz Nacionalne laboratorije Lorens Berkli u Kaliforniji.
Više detalja o prirodi Tamne energije saznaće misija Euklid Evropske svemirske agencije (ESA), svemirski teleskop koji će moći da vidi dalje od DESI-ja i dođe do još više detalja.
Lansiran je 2023. godine i ESA je danas objavila nove slike iz svemirske letjelice.
DESI saradnja obuhvata više od 900 istraživača iz više od 70 institucija iz čitavog svijeta.
(BBC/Foto: ESA)
RSS